بیماری‌هایی که بین انسان و جانوران قابل انتقال مي‌باشند به عنوان يک معضل بهداشتي مهم در اکثر کشورهاي جهان مطرح بوده و ساليانه مبالغ هنگفتي را به بخش بهداشت تحميل مي‌نمايند. بیماری‌هایی که در این گروه قرار دارند عبارتند از: بروسلوز، سیاه زخم، موارد حيوان گزيدگي مشكوك به هاري، ليشمانيوز جلدي(سالک)، ليشمانيوز احشايي(کالا آزار)،کیست هيداتيک، و بيماريهاي نوپديدي مانند سارس، جنون گاوي، آنفولانزاي پرندگان،تب دانگي، CCHF و . . . که جديدا به آن‌ها اضافه شده است.
بيماري هاري :
بیماری عفونی حاد ( آنسفالیت ) و کشنده ويروسي است. این بیماری مخصوص گوشت خواران اهلی و وحشي بوده ، انسان و ساير حيوانات خونگرم پستاندار، بطور تصادفی و اغلب ازطریق حیوان گزیدگی به آن مبتلا مي شوند .اصلی ترین راه سرایت بیماري گازگرفتن به وسيله حيوان هار است . البته از طريق کشيده شدن پنجه آغشته به بزاق حاوي ويروس نيز منتقل مي شود .
بیماری هاری یکی از بیماریهای مشترک بین حیوان وانسان است که اهمیت این بیماری ،در میزان کشندگی 100% آن می باشد .
در ایران بیش از( 85%) از طریق سگ (خانگی –گله ) اتفاق می افتد.
اقدامات اوليه پيشگيرانه درصورت گازگرفتگي:
- شستشوی فوری زخم با آب وصابون پس از گزش بمدت 20-15 دقیقه
- مراجعه فوری پس از هر گونه حیوان گزیدگی به مرکز درمان پیشگیری هاری
- تـزریق واکسن و سرم ضدهـاری وتـوام طبق دستورالعمل کشوری (چهار تزریق در سه نوبت در روزهای 0-7-21 ) و همچنین درمان زخم با آنتی بیوتیک با نسخه پزشک
- جلوگیری از تماس سگهای خانگی با سگهای ولگرد
- عدم تحریک سگها توسط کودکان و نوجوانان
تب مالت:
تب مالت یا بروسلوز یکی از بیماري هاي عفوني قابل انتقال بين انسان و حيوان بوده که از طريق حيوانات آلوده ( گاو، گوسفند ، بز ، شتر، خوک و گاوميش ) به انسان منتقل مي شود . عامل بيماري میکروبی است به نام بروسلا که بواسطه جوشاندن یا پاستوریزاسيون شير و فرآورده هاي آن از بين مي رود. علایم بیماری: علایم شایع آن تب و لرز ، خستگی ، تعریق ، سردرد ، درد مفاصل وکمر ، بي اشتهايي ، کاهش ، وزن ، يبوست ، گلودرد و سرفه خشک مي باشد . مهم ترین راه انتقال مصرف شیر خام آلوده، فرآورده های لبنی تهيه شده از شير خام يا شيري که به خوبي جوشيده نشده مخصوصا پنير محلي ، خامه ، سرشير ، بستني و ....
* مهم ترین علامت بیماری در دام ها سقط جنین و زايش دام نارس مي باشد .
پیشگیری:
- جوشاندن شیر به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه
- استفاده از شیر و فراورده های لبنی پاستوریزه
- استفاده از وسایل حفاظتی مانند دستکش ، عینک ، چکمه و لباس غیر قابل نفوذ در موقع تماس با حيوانات
- مهم ترین راه پیشگیری از تب مالت در حيوانات شناسايي و جدا کردن حيوانات آلوده است.
بستنی های سنتی قابلیت انتقال تب مالت را دارند.
بیماری سالک:
بیماری سالک یا لیشمانيوز پوستي از مهمترين بيماري هاي پوستي مشترک يا قابل انتقال از حيوان به انسان است .در اين بيماري زخم هايي بر روي نقاط مختلف بدن (بخصوص صورت ،دست و پا) ايجاد مي شود که علاوه بر نياز به درمان طولاني مدت - در بعضي موارد حدود يک سال - از عوارض آن به جا ماندن يك جوشگاه دايمي و فرو رفته پس از بهبودي ميباشد،كه وجود اين جوشگاه در ناحيه صورت بخصوص در دختر خانم ها به زيبايي فرد لطمه مي زند. ناقل سالک ، پشه ریزی بنام پشه خاکیمی باشد که از طريق گزش و خونخواري انگل بيماري را انتقال مي دهد.
توصیه‌ها
- دفع مستمر و بهداشتی زباله و فضولات حیوانی و عدم تلنبار مصالح ساختمانی یا زباله
- نصب توری جلو دربهای ورودی و پنجره‌ها
- ترمیم شکاف و درزهای دیوارها در مناطق مسکونی
- اجتناب از رفتن به مناطق آلوده بیماری سالک
- تخریب و تسطیح اماکن مخروبه
- جدا سازی آغل حیوانات اهلی از خانه‌های مسکونی و بهسازی کف ، دیوار و سقف محل نگهداری دام.
- هنگام خوابیدن در فضای آزاد از پشه بند معمولی با سوراخهای ریز یا آغشته به سم حشره کش استفاده کنید.
- استفاده از قلم دافع حشرات در ساعات فعالیت پشه خاکی (غروب آفتاب )
تب کریمه کنگو :
آیا میدانید بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو از طریق نیش کنه آلوده و تماس انسان با خون و لاشه حیوان آلوده ،منتقل می‌گردد.تب خونریزی دهنده کریمه کنگو یک بیماری ویروسی است که برای انسان بیش از 50% مرگ و میر دارد.
علائم بیماری شامل: تب ناگهانی و شدید ، ضعف ، سردرد ، درد شدید در ناحیه پشت و کمر و بی اشتهایی که ممکن است در موارد شدید و مرگبار ، خونریزی از لثه ، بینی ، ریه‌ها ، روده و رحم اتفاق بیافتد.
در راستای پیشگیری از بیماری توصیه‌های ذیل لازم و ضروری است:
- از مصرف جگر خام و نیم پخته جداً خودداری نمایید.
- گوشت مورد مصرف خود را با تأیید دامپزشکی تهیه و طبخ نمایید.
- از کشتار دام در معابر عمومی و انظار مردم و در مراسم‌ها (ورود حجاج و زائرین عتبات عالیات) جداً خودداری کنید.
- از تماس با لاشه ، خون و ترشحات دام بپرهیزید.
- افراد در معرض خطر ( قصاب ، سلاخ و ...) در هنگام ذبح باید از وسایل حفاظت فردی استفاده نمایند و در کشتار دقت کافی نموده، از تماس با خون و ترشحات دام پرهیز نمایند.
- بهسازی محلهای نگهداری محل دام انجام گردد.
در صورت برخورد با علائم بیماری ، سریعاً به نزدیک‌ترین مرکز بهداشتی درمانی محل سکونت خود مراجعه نموده تا اقدامات درمانی به عمل آید.
منبع: دستورالعمل هاي كشوري مركز مديريت بيماريهاي واگير وزارت بهداشت
گردآوري: واحد پيشگيري و كنترل عفونت بيمارستان بهمن