بيماري سرخك يكي از مسري ترين بيماري هاي غفوني است، به طوريكه بيش از 90% افراد حساس در تماس نزديك با بيمار آلوده مي شوند. حدود 10% كل مرگ و مير قابل پيشگيري كودكان زير 5 سال در جهان به علت سرخك است و براساس گزارش سازمان جهاني بهداشت ساليانه 200 هزار كودك را به كام مرگ مي كشد.از سال 1383 برنامه واكسيناسيون در كشور برعليه سرخك با واكسن سرخك، سرخجه و اوريون(MMR) در دو نوبت 12 و 18 ماهگي انجام مي شود. به نظر مي رسد كه بهبود پوشش جاري واكسيناسيون عليه سرخك- سرخجه، باعث كاهش موارد ابتلا به سرخك و در نتيجه كاهش موارد مرگ ناشي از سرخك شده است. از ابتداي سال 97 تاكنون طغيان هايي از بيماري سرخك در بين كودكان از شهرهاي بندرعباس و قم توسط معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي گزارش شده است.
بيمارى سرخك يك بيمارى حاد است كه بوسيلة ويروسى از گونة موربيلى ويروس (از خانواده پاراميكسو ويروس) ايجاد مى شود، و انسان تنها مخزن آن مى باشد. بيماران مشكوك/ قطعي جز موارد مشمول گزارش فوري(در عرض 24 ساعت اول مراجعه) به مركز بهداشت مي باشد. اين گزارش با توجه به مهلت زماني واكسيناسيون اطرافيان و بررسي تررد بيمار در اماكن عمومي، از اهميت خاصي برخوردار است.
راه انتقال:
انتقال بيمارى بصورت اوليه از فرد به فرد از طريق ذرات آئروسل و يا بوسيلة تماس مستقيم با ترشحات بينى و گلوى فرد بيمار صورت مى پذيرد. افراد مبتلا به بيمارى از سه روز قبل از شروع علائم تا 4 روز بعد از شروع بثورات جلدي( راش جلدي) آلوده كننده مي باشند. در مناطقى با آب و هواى گرمسيرى ، بسيارى از موارد سرخك در طى فصل خشك رخ مى دهد در حالى كه در مناطق با آب و هواى معتدله اوج بروز بيمارى در اواخر زمستان و اوايل بهار رخ مى دهد.
علائم بالينى:
بعد از دورة كمونى كه به طور معمول حدود 8 الي 15 روز متغيير است(اين دوره مى تواند 7 الي 8 روز باشد)، علائم اوليه شامل تب، خستگى، سرفه، آب ريزش از بينى، سرفه و التهاب ملتحمه در افراد فاقد ايمنى به بيمارى ظاهر مى گردد. نقاط كوپليك ممكن است در مخاط داخل دهان به فاصله كوتاهى پس از شروع راش جلدى ظاهر شده و 1 تا 2 روز بعد از شروع راش باقي بماند. در طي 2 تا 4 روز بعد از علائم مقدماتي، راش جلدي ايجاد شده و نقاط قرمز يا راش ماكولوپاپولر در پشت گوش ها و صورت، همراه با تب بالا ظاهر مي شود سپس به اندام هاي بدن گسترش مي يابد.
تشخيص:
از روي علائم باليني نمي توان با قطعيت در مورد تشخيص بيماري نتيجه گيري كرد، لذا تشخيص نهايي با جدا كردن آنتي بادي IgM اختصاصي سرخك در خون يا بزاق بيمار انجام مي شود. علاوه بر اين براي جداسازي ويروس و بررسي ژنوتايپ آن، از كليه موارد مشكوك نمونه ادرار و حلق تهيه مي شود.
جداسازي و پيشگيري :
- در مراكز بهداشتى درمانى و بيمارستان از مرحله شروع علائم اوليه تا 4 روز پس از بروز راش ها بايد احتياطات ايزولاسيون تنفسي (Airborne Isolation) و احتياطات استاندارد رعايت گردد:
- بيمار ترجيحاً در اتاق ايزوله فشار منفي بستري گردد.
- درب اتاق بسته نگه داشته شود.
- قبل از ورود به اتاق ماسك N95 پوشيده شود.
- قبل و پس از تماس با بيمار و وسايل اطراف بيمار اصول بهداشت دستها رعايت گردد.
- در تماس با ترشحات بيمار از گان، عينك و دستكش استفاده گردد.
- وسايل و تجهيزات بيمار(مانند فشارسنج، گوشي پزشكي، ترمومتر و ...) از ديگر بيماران جداسازي گردد.
- ملاقات محدود گردد و افراد با نقص سيستم ايمني اجازه ورود به اتاق را نداشته باشند.
- موارد بيمار در طى 4 الي 9 روز بعد از شروع راش بايد استراحت در منزل داشته و درصورت نياز به خروج از منزل ماسك تنفسي (ماسك جراحي) استفاده نمايند.
- كودكان در سن مدرسه بايد به مدت 4 روز پس از ظهور راش ها از رفتن به مدرسه خودداري كنند.
- شستن دستها و استفاده از دستمال يكبار مصرف در حين سرفه و عطسه و همچنين دفع صحيح آن بايد به بيمار و اطرافيان آموزش داده شود.
- در طى اين مدت بيماران نبايد با افراد حساس فاميل(نوزادان و افراد غيرواكسينه) درتماس باشند و فقط افراد واكسينه اجازه ملاقات با بيمار را دارند.
- بيماران فقط در موارد ضرورى بايد در بيمارستان بسترى شوند زيرا خطر بالاى انتقال داخل بيمارستانى وجود دارد.در بيمارستان از مرحلة آبريزش بيني و قبل از ظهور تب تا 4 الي 9 روز بعد از بثورات پوستي، خطر انتشار ويروس به ساير بيماران بستري و در معرض خطر، وجود دارد.
منبع: راهنماي كشوري مراقبت بيماري سرخك(مرحله حذف)، اداره بيماريهاي قابل پيشگيري با واكسن و قرنطينه وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشكي، 1388.