روز 25 آوریل مصادف با 5 اردیبهشت از سوی سازمان جهانی بهداشت (WHO) به نام مالاریا نامگذاری شده است. مالاریا هم اکنون مهم ترین بیماری انگلی و یکی از مشکلات مهم بهداشتی تعدادی از کشورها، بخصوص مناطق گرمسیری جهان است. سازمان جهاني بهداشت در تلاش براي ترويج شعار امسال روز جهاني مالاريا با عنوان " آماده براي مقابله با مالاريا" با ديگر سازمان ها همكاري مي كند و اين شعار بر نيروي اجتماعي و تعهد جامعه جهاني در متحد كردن جامعه جهان براي دستيابي به هدف مشترك جهان عاري از مالاريا تاكيد دارد.
بيماري مالاريا يكي از بيماريهاي انگلي است كه از طريق گزش پشه آنوفل و رشد و تكثير تك ياخته پلاسموديوم در خون انسان ايجاد مي شود . پلاسموديومها در داخل گلبولهاي قرمز خون رشد ميكند و پس از رشد ، تكثير نموده و موجب پاره شدن گلبولهاي قرمز خون و بروز علائم مالاريا مي شود .
همه گيري شناسي
از نظر تعداد موارد بیماری باید اظهار داشت که طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت، سالانه حدود 300 تا 500 میلیون مورد مالاریا در جهان وجود دارد که بیش از یک میلیون نفر در اثر ابتلا به آن جان خود را از دست می دهند.از مهمترين قربانيان مالاريا كودكان زير 5 سال هستند به طوريكه هر دو دقيقه يك كودك جان خود را از دست مي دهد. از نظر تعداد مرگ و میر ناشی از بیماری مالاریای شدید به طور عمده از نوع فالسیپارم است. به طور کلی حدود 90 درصد مرگ و میرهای ناشی از مالاریا در آفریقا رخ می دهد. بيشترين موارد بيماري مالاريا در ايران مربوط به استانهاي سيستان و بلوچستان ، هرمزگان و قسمت گرمسيري كرمان مي باشد .
عامل بيماري انگلهاي تك سلولي بنام پلاسموديوم مي باشد. در ايران سه گونه پلاسموديوم وجود دارد كه عبارتند از : پلاسموديوم ويواكس و پلاسموديوم مالاريه و پلاسموديوم فالسيپاروم. پلاسموديوم فالسيپاروم از همه خطرناكتر بوده و اگر درمان نشود باعث مرگ بيمار مي شود. ناقل بيماري پشه هاي آنوفل ماده مي باشد . در كشور ايران 19 گونه پشه آنوفل شناخته شده كه 7 گونه آن ناقل بيماري مي باشد.
دوره كمون
دوره كمون بر حسب نوع انگل فرق ميكند و در نوع ويواكس 14-7 روز است .
راه انتقال بيماري
رايجترين روش انتقال بيماري از طريق گزش پشه آنوفل ماده آلوده به انگل مي باشد.
علائم بيماري
اشخاصي كه به بيماري مالاريا مبتلا مي شوند ابتدا احساس سرما مي كنند و سپس لرز مي نمايند و بعد دچار تب مي شوند و در نهايت تعريق را تجربه مي كنند كه به اين مراحل حمله مالاريا گفته مي شود . علائم ديگر مالاريا سردرد ، استفراغ ، بزرگي طحال ، كم خوني و دردهاي عضلاني مي باشد .
روش تشخيص بيماري
ساده ترين و مطمئن ترين روش تشخيص قطعي بيماري تهيه لام خون با فاصله نيم ساعت است(در صورت بروز تب در هریک از روزهای ۳ تا ۲۸ درمان تهیه لام خون محیطی الزامی است).
درمان
درمان اساسي مبتلايان به پلاسموديوم فالسيپاروم و ويواكس با كلروكين و پريماكين طبق دستورالعمل كشوري توصيه ميگردد. برای زنان باردار کلروکین درمان انتخابی مالاريا مي باشد، اما برای زنان باردار که به کلروکین مقاوم هستند داروهای دیگری تجویز می شود.
اقدامات پيشگيري كننده
1 - بيماريابي : جهت قطع زنجيره انتقال بيماري و پيداكردن سريع مخازن آلوده و درمان بموقع و كامل آن نقش مهمي در كنترل اين بيماري دارد .
2- مبارزه با ناقل بيماري :
* جلوگيري از گزش توسط پشه آنوفل با اقدامات ذيل :
- خوابيدن در زير پشه بند در مناطقي كه بيماري رايج است.
- استفاده از توري مناسب براي پنجره ها و دربهاي خانه يا حداقل اتاقهاي كه افراد در شب در آنجا مي خوابند .
- استفاده از مواد دور كننده حشرات بر روي پوست بدن .
- استفاده از حشره كشهاي خانگي بصورت اسپري يا تدخيني در محلهاي استراحت قبل از خواب
* از بين بردن محلهاي تكثير پشه هاي آنوفل :
- از بين بردن و خشكاندن آبهاي راكد .
- جاري كردن و بحركت انداختن آبهاي راكد پر كردن بركه ها و گودالها
- استفاده از ماهيهاي لاروخوار و باسيلهاي لاروكش و لاروكشهاي شيميايي در داخل آبهاي كه ميتواند محل مناسبي جهت تخمگذاري پشه هاي آنوفل باشد .
- از بين بردن پشه هاي بالغ : استفاده از حشره كشهاي شيميايي طولاني اثر بصورت سمپاشي ابقايي اماكن داخلي انساني و حيواني .
4- دریافت داروهای پروفیلاکسی قبل از سفر به مناطق پرخطر
منبع: دستورالعمل درمان مالاريا، معاونت سلامت وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشكي، 1393