روز جهانی سرطان (15 بهمن)

تعریف سرطان:

سرطان یک ریشد غیر طبیعی سلولها است. سلولهای سرطانی غیر شبیه به سلول­های طبیعی بطریقی کنترل نشده در یک عضو از بدن رشد میکنند و در برخی موارد به نواحی دیگری از بدن گسترش می یابند.

عوامل خطر زا

مهمترین عوامل خطر زا در ارتباط با بروز سرطان مرتبط باشیوه زندگی یک فرد می باشند، عواملی همچون مصرف سیگار، نوشیدن مشروبات الکلی، چاقی و عدم فعالیت بدنی کافی، رژیم های غذایی نا مناسب همچون مصرف گوشت قرمز و غذاهای چرب زیاد، در معرض  قرارگیری زیاد به نور خورشید، رفتار های جنسی پرخطر و برای زنان شرح حال بارداری و زایمان مهمترین عوامل موثر در بروز سرطان در یک فرد می باشند.

مواد غذایی، مکمل ها و ویتامین هایی که خطر بروز سرطان را کاهش می دهند:

1-سویا: مصرف سویا که حاوی مواد فیتو شیمیایی بویژه ایزوفلاونها می باشد ممکن است خطر بروز سرطان های مرتبط با هورمون های استروژن و تستوسترون همچون پستان و پروستات را کاهش دهد. اگرچه مصرف غذاهای حاوی سویا در حد معمول مفید می باشد و خطر عود تومور را در زنان مبتلا به سرطان پستان کاهش می دهد ولی مصرف مکمل ها، پودرها و یا قرص های حاوی مقادیر زیاد سویا بخاطر افزایش در معرض قرار گیری بدن به  مقادیر کم استروژن موجود در سویا در بیماران مبتلا به سرطان پستان توصیه نمی شود.

2-چای: برخی مطالعات حاکی از این هستند که چای بخاطر مواد آنتی اکسیدان موجود در آن خطر بروز سرطان را کم می کند و در مطالعات حیوانی مصرف چای بویژه چای سبز خطر بروز سرطان را کاهش می دهد بهر حال نتایج متفاوت و بعضاً متضادی در زمینه اثر حفاظتی چای وجود دارد.

3-بتاکاروتن: اگرچه مصرف این ماده آنتی اکسیدان موجود در میوه جات و سبزیجات تازه ممکن است با کاهش خطر بروز سرطان ها مرتبط باشد ولی نتایج برخی مطالعات صورت گرفته با مکمل های حاوی بتاکاروتن نتایج متناقصی را عرضه نموده اند و حتی در یک مطالعه در افراد سیگاری مصرف این مکمل ها با افزایش خطر بروز سرطان ریه همراه بوده است.

4-لیکوپن: لیکوپن که در گوجه فرنگی و محصولات مشتق از گوجه فرنگی (مثل سس و غیره) و به میزان کمتر در هندوانه و گریپ فروت یافت می شود. خطر بروز برخی سرطانها بویژه پروستات را کاهش می دهد.

5-چندین مطالعه نشان داده اند که غذاهایی که حاوی مقادیر زیاد کلسیم هستند اثر حفاظتی علیه بروز سرطان روده بزرگ دارند اما از آنجا که مصرف مکمل­های حاوی کلسیم زیاد می­تواند خطر بروز سرطان پروستات را افزایش دهد مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم بطور ارجح و کمتر مکمل­های حاوی کلسیم جهت پیشگیری از بروز سرطان توصیه می شوند. غذاهای حاوی کلسیم کافی شامل لبنیات کم چرب و سبزیجات دارای برگ های پهن همچون اسفناج می باشند.

6-فولات: فولات نوعی ویتامین گروه ب است که در سبزیجات بویژه سبزیجات پر برگ همچون اسفناج، نخود فرنگی، لوبیا، میوه هایی همچون پرتقال و توت فرنگی و حبوبات و غلات یافت می شود دریافت کم فولات خصوصا بواسطه مصرف نوشیدنی های الکلی خطر بروز سرطان های پستان و روده بزرگ را افزایش می دهد و اگرچه مصرف سبزیجات و میوه جات جهت پیشگیری از سرطان توصیه می شود مصرف قرص های اسید فولیک و مکمل های حاوی فولات بنظر نمی رسد علیه بروز سرطان اثر حفاظتی داشته باشند.

7-سلنیم: سلنیم یک فلزاست که به توانایی مواد آنتی اکسیدان برای دفاع علیه سرطان مشارکت می نماید برخی از مطالعات نشان داده اند که این فلز در حیوانات اثر حفاظتی علیه سرطان دارد ولی در یک مطالعه انسانی بزرگ مصرف مکمل های حاوی سلنیم تاثیری در کاهش بروز سرطان های پروستان و ریه و روده بزرگ نداشته است و دوز حداکثر مصرفی روزانه آن نباید بیشتر از 200 میلی گرم در روز باشد.

8-ویتامین ث: نتایج بسیاری از مطالعات نشان داده­اند که مصرف غذاهای حاوی ویتامین ث زیاد همچون پرتقال ، گریپ فروت، توت و فلفل با کاهش خطر بروز سرطان همراه هستند و بویژه خطر بروز سرطان مری را کاهش می دهند به هر حال مصرف مکمل های حاوی ویتامین ث بنظر نمی رسد با کاهش خطر بروز سرطان همراه باشد و تنها مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین ث توصیه می شود.

9-ویتامین د: یک تعداد روز افزونی از شواهد وجود دارند که ویتامین د ممکن است در پیشگیری از بروز سرطان های روده بزرگ و پستان مفید باشد . ویتامین د مورد نیاز بدن می­تواند با در معرض قرار گیری افراد به نور خورشید (برای مدت حدود 15 دقیقه در روز) و مصرف ماهی و شیر و حبوبات تامین شود . همچنین به منظور تامین اثرات ضد سرطانی  خصوصا در افراد مسن و افرادی که نمی توانند به قدر کافی در معرص نور آفتاب قرار گیرند مصرف مکمل های حاوی ویتامین د به میزان حدود 2000 واحد روزانه توصیه می گردد.

10-ویتامین ای: ویتامین ای یک ماده آنتی اکسیدان است و براساس دو مطالعه مختلف بر روی افراد سیگاری، مصرف آن با کاهش خطر بروز سرطان­های پروستات و پانکراس (لوزالمعده) همراه بوده است بهر حال شواهد علمی برای نقش مفید تجویز ویتامین ای بمنظور پیشگیری از بروز سرطان بسیار کم می باشند و در یک مطالعه مصرف مکمل های حاوی ویتامین ای و سلنیوم نقشی در پشگیری علیه سرطان پروستات و چند سرطان دیگر نداشته اند بعلاوه براساس نتایج برخی مطالعات مصرف زیاد آن در طولانی مدت می تواند منجر به مرگ زودرس شود.

11-اسیدهای چرب امگا 3 و ماهی: مطالعات صورت گرفته در حیوانات نشان داد که مصرف اسیدهای چرب امگا3 در حیوانات ممکن است از ایجاد سرطان جلوگیری کند و یا پیشرفت آن را کند نماید، اما در انسان شواهد به نفع اثرات پیشگیری کننده مصرف ماهی یا امگا 3 در پیشگیری از بروز سرطان محدود می باشند. بعلاوه خصوصا در برخی از انواع ماهی های بزرگ همچون اره ماهی، تاج ماهی، کوسه و ماهی خال مخالی مواد سمی همچون جیوه و دی اکسین ها و بی فنیل ها  به میزان زیادی در گوشت آنها وجود دارند و زنان حامله یا در معرض حاملگی و کودکان نباید اینگونه ماهی ها را مصرف کنند.